We moeten zelf onze geschiedenis schrijven

 Marian Bakker
Foto: Ditte Wessels (1998)                               foto: MacSiers Imaging (2025)

Films die slecht afliepen

Pas op mijn 33^e ben ik begonnen met fotograferen, ik kwam wat langzaam op gang. Op mijn negentiende trouwde ik en samen kregen we twee zoons. Het was best een leuke relatie, maar het wás het niet. Lange tijd was ik de ‘muze’ geweest van mijn man - kunsthistoricus, die ook schilderde - en ik wilde nu wel eens met eigen ogen zien wie ik was en wat ik wilde met mijn leven. We gingen uit elkaar en ik kwam terecht bij het feministisch project ‘Eva bijt door’. Daar ontmoette ik voor het eerst een lesbische vrouw. Goh dacht ik: dat kan ook! Eerder was ik wel eens verliefd geweest op vriendinnen, maar ik wist niet dat het bestond, de vrouwenliefde. Het is belangrijk voor vrouwen en meisjes dat je voorbeelden hebt, dat je je kan spiegelen aan vrouwen en beelden van vrouwen. Als je die niet kent en niet weet dat er een woord voor is dan gebeurt er niks. Ik ben op zoek gegaan naar voorbeelden van lesbisch-zijn, hoe ziet dat eruit? Zo kwam ik in contact met Cinemien en ik ben toen in Amersfoort films gaan vertonen. Dat waren meestal films die slecht afliepen, terwijl ik juist op zoek was naar positieve beelden waar ik mezelf in kon herkennen. O.a. het Amerikaanse fotoboek Stolen Glances inspireerde me, beelden van butches fascineerden me.

Heel apart

Toen we al uit elkaar waren kreeg ik van mijn ex met kerst een fototoestel met toebehoren, maar ik had nog nooit gefotografeerd. Bij een vrouwenfeest raakte ik helemaal verliefd op een vrouw, met wie ik een relatie kreeg. Zij was een amateurfotograaf en leerde mij de kneepjes van het vak, ook in de doka. Ik ben met de camera aan de slag gegaan. In eerste instantie fotografeerde ik mezelf: het werd een ontdekkingsreis van mijn lichaam. Heel leuk vond ik dat.

Met een groep vrouwen trok ik naar Amsterdam, we kraakten een pand en vormden een woongemeenschap, mijn jongste zoon woonde bij me. Daar ben ik ook de woongroep gaan fotograferen.

Ik had sociale academie gedaan en sociale pedagogiek gestudeerd. Maar wat wilde ik met mijn leven? Toen het project afliep dacht ik: ik moet nu kiezen. Het werd de kunstacademie. Heel naïef ben ik erheen gegaan en heb de foto’s laten zien die ik van mijn eigen lijf had gemaakt. Ik ben aangenomen omdat ze het wel heel apart vonden. Daar heb ik mezelf als fotograaf ontdekt.

Later kwam ik bij het Lesbisch Archief terecht, fotografeerde en organiseerde exposities. Cruciaal voor mij was in 1989 de tentoonstelling Goed Verkeerd in het Historisch Museum Amsterdam, waar ik foto’s voor mocht maken. Vanaf die tijd ben ik systematisch alles gaan vastleggen, omdat ik merkte dat die foto’s echt serieus genomen werden. Ik werd zelfs betaald als fotograaf. Mijn foto’s werden gebruikt in bladen als Sek en Lust & Gratie, de Gay Krant.

Via via kwam ik daarna in contact met een clubje dat de Gay Games naar Amsterdam wilde halen. Ze hadden foto’s nodig voor het Bidbook. Die heb ik gemaakt en daarna heb ik heel veel activiteiten en evenementen in aanloop naar de Games gefotografeerd.

 
Foto: Marian Bakker

Anders heb je nooit bestaan

Ik ben nu bezig met een fotoboek van mijn mooiste foto’s. Waarom ik het belangrijk vind dat dit boek er komt? Lhbtqia+-ers - sowieso minderheidsgroepen - horen deel uit te maken van de geschiedenis, maar als je je eigen geschiedenis niet schrijft vinden ze je niet meer terug in archieven of musea. Je moet er zelf voor zorgen. En je moet het ook doorgeven aan de volgende generatie. Anders heb je nooit bestaan. Het komt niet in de hoofden van archivarissen op om dit soort dingen te verzamelen, behalve natuurlijk in specifieke archieven zoals IHLIA.

Met mijn foto’s heb ik een positief beeld willen schetsen van onze gemeenschap. Als fotograaf kun je heel dichtbij komen, dat mag omdat je fotograaf bent, maar doordat de lens ertussen zit bewaar je toch enige afstand, dat past wel bij mij. De foto’s van Roze Zaterdagen, Europrides e.d. vind ik het beste: je ziet dat mensen heel erg zichzelf kunnen zijn op straat, blij en sterk, haast onaantastbaar.

Koesteren, bewaren en ervan genieten

Onder jongeren bestaat veel belangstelling voor de foto’s uit die tijd heb ik gemerkt, ze zijn heel erg geïnteresseerd, dat verbaast me wel. Voor Roze Stadsdorpers is het leuk en belangrijk om hun eigen geschiedenis te zien en zichtbaar achter te laten. Niet laten verdwijnen. Die geschiedenis - dat we een beetje zichtbaar zijn - is nog maar heel kort en je kan ’m zo weer kwijt zijn. We moeten ’m koesteren, bewaren en ervan genieten.