Van jongs af aan werd Alejandra Ortiz uitgescholden voor ‘maricon’, oftewel mietje. In Mexico leefden en leven er veel meer zoals zij en is haar verhaal helaas maar al te zeer doorsnee. In Nederland werd en wordt zij als ‘speciaal’ en ‘exotisch’ bekeken: een tropische verrassing, om een doorgezaagd stereotiep uit de reclame te bezigen. Maar er steekt veel meer dan een Bounty in haar, zoals moge blijken. Una mujer a armas tomar, zoals dat in het spaans heet. Een strijdbare vrouw.
Kennismaking
Om Alejandra beter te leren kennen, spraken wij met haar af voor een interview. Dat vond plaats in het T(rans)-huis in Amsterdam Centrum. Het is een toevluchtsoord voor transvluchtelingen, waar men voor elkaar kookt -veel sambal zoals zij ons toevertrouwde- en waar een warm luisterend oor te vinden is. Een kleedkamer met garderobe annex zijn er ook te vinden, waar van sportbroekje tot en met maxidress voor elk wat wils hangt.
Na de rondleiding hebben wij (Gerr en Nelleke) Alejandra mogen interviewen. Dit is de weergave van dat gesprek.
Geschiedenis in Nederland
In 2015 werd Alejandra vanuit Schiphol met een enkeltje linea recta naar AZC ter Apel gestuurd. Zij werd niet erkend als vluchteling. Mexico zou ‘veilig’ zijn voor haar, want ze was nu toch een vrouw? Dat haar leven als transvrouw daar in de praktijk heel onzeker en levensgevaarlijk is, weigert men hier in te zien. En daarom wordt haar verzoek voor een legale statuszoeker keer op keer afgewezen. Nederland, de regenboog-oase, geeft al jaren niet thuis! Sindsdien heeft zij de handen uit de mouwen gestoken mag je wel zeggen. Zij heeft hulporganisaties opgezet, waaronder Papaya Kuir, een steunpunt voor Latijns-Amerikaanse queer vluchtelingen. Zij heeft meegeschreven aan overheidsrapporten en geeft cursussen aan de overheid! Een CV om mee voor de dag te komen! …
‘De waarheid zal me bevrijden’
Alejandra heeft er altijd van gedroomd schrijver te worden. Vanaf 2000 hield zij een dagboek bij (iets wat zij ook als kind gedaan had) en in 2023 is de droom tot daad geworden en ligt daar haar boek ‘De waarheid zal me bevrijden’.
Het is een verslag door alle tijdsperioden van haar leven heen van haar zoektocht naar bestaansrecht, iets wat vanzelfsprekend zou moeten zijn voor iedereen, volgens artikel 1 van De Rechten van de Mens.
Hoe ziet zij zichzelf? Als schrijfster, strijdster voor transbelangen en (trans)migrantenrechten, voorvechtster van genderrechten, queer pionier, overlever van geweld …? ‘De een bestaat niet zonder de ander.’ Zij maken allemaal deel uit van haar leven en van haarzelf als persoon. Deze beleving en haar geschiedenis heeft zij gebruikt en omgezet. Zij is in staat geweest van een belever tot een verteller te worden.
Alle kleuren en alle letters
Zij ziet haar boek als ‘overlevingsliteratuur’, bedoeld om ogen te openen en om te inspireren. ‘Mijn boek is voor iedereen bestemd, maar ook voor alle mensen uit de LHBTI-gemeenschap. Elke letter is belangrijk.'
Voor al haar werk werd Ortiz in 2020 genomineerd voor het Roze Lieverdje en in 2023 voor de Opzij-literatuurprijs met 'De waarheid zal me bevrijden'.
Ook in 2023 ontving ze van WINQ (grootste queer magazine in Nederland), de WINQ Community Award. En dat het een zwaar en heikel pad is geweest? ‘Een dag neem je de WINQ-onderscheiding in ontvangst, staande onder een poster van 3 m van jezelf. En de volgende dag sta je weer toiletten schoon te maken. Zo werkelijk is het leven.’
Op het ogenblik werkt zij aan een tweede boek. En dat zal gaan over de ongehoorde verhalen van queer migranten. Daar valt eind 20224 naar uit te kijken.
‘Ik wil gelezen worden’. Dat spreekt zij letterlijk zo uit. Precies in de zelfde bewoordingen heeft een zeer groot Nederlands schrijver zich uitgedrukt aan het einde van de Max Havelaar, Multatuli. Hij wilde de aandacht opeisen voor het door Nederland onderdrukte Indonesische volk. Ortiz doet het anderhalve eeuw later voor de Trans-Migranten gemeenschap.
Ereburger
Ieder land zou er trots op moeten zijn haar het burgerschap te verlenen, zelfs het ereburgerschap! In Mexico, Alejandra’s land van oorsprong, bestaat een bijnaam voor transmeisjes en transvrouwen. Die luidt Pajarita, wat vogeltje of vlinderstrikje betekent. Het moge als een paal boven water staan: deze uit de tropen overgevlogen Pajarita is een Pajarita con pelotas.