Op 5 maart 2022 was het 100 jaar geleden dat Pier Paolo Pasolini geboren werd. Pasolini is niet onomstreden, maar heeft onmiskenbaar bijgedragen aan de emancipatie van homoseksuelen in Italië en Europa.



Wie zich Pasolini herinnert, denkt waarschijnlijk aan de films die hem in Nederland bekend maakten: Medea, Teorama, Il vangelo segundo mateo, Il decamerone, Canterbury Tales en natuurlijk Salo of de 100 dagen van Sodom. En misschien ook nog vanwege de (weinige) boeken die van Pasolini in het Nederlands zijn vertaald: Jongens van het leven, Olie.

Maar wat weinigen weten is dat Pasolini in de eerste plaats dichter was. Hij schreef honderden gedichten, waarvan de eerste al in zijn vroege jeugd. Op eigen kosten publiceerde hij in 1942, op twintigjarige leeftijd, zijn eerste bundel gedichten. Zijn films liggen in het verlengde van zijn dichtwerk; het zijn gedichten maar dan anders. In Duitsland is zijn volledige poëzie vertaald. In Nederland is slechts een klein deel van zijn werken vertaald en verkrijgbaar.

Pasolini was één van die zeldzame, volledig onafhankelijke geesten. Hij keerde zich nadrukkelijk tegen onrecht en met name tegen het lot van de arbeiders en hun gezinnen in de voorsteden van Rome, waar hij zelf ook vanaf eind jaren ’40, begin jaren ’50 woonde. Hij geloofde in het katholicisme, maar sprak zich uit tegen de uitwassen daarvan. Hij pleitte voor een christelijk humanisme, zoals zich dat in de vroege kerk gemanifesteerd had. De officiële kerk, die hem aanvankelijk nog complimenteerde met zijn bewerking van het Matheus-evangelie, moest al snel niets meer van hem hebben.

Pasolini stond achter het idee van het communisme en was enige tijd lid van de Communistische Partij van Italië, maar zijn ondersteuning was niet kritiekloos. De partij zag in hem aanvankelijk een grote belofte, juist omdat hij goed kon verwoorden waarom christendom en communisme verenigbaar waren. Zijn lidmaatschap werd hem echter ontnomen, toen hij er geen geheim van maakte homoseksueel te zijn. Dat was ook onder communisten, ook in Nederland,  in de jaren na de oorlog nog lang een taboe.



Pasolini zocht zijn seks met mannen en deed dat het liefst onder arbeiders en aan rafelranden van de Italiaanse samenleving. Daaronder ook kleine criminelen en mannen die hem er voor lieten betalen. Hij werd slechts 53 jaar. In 1975 is hij vermoord op een nacht op het strand bij Ostia buiten Rome.  Er is daarvoor iemand opgepakt en bestraft. De veroordeelde dader heeft aanvankelijk bekend, maar later zijn bekentenis ingetrokken.

Los hiervan heeft er ook altijd twijfel bestaan over zijn bekentenis en veroordeling; er hebben altijd vermoedens van een complot bestaan. Pasolini was bij de Italiaanse elite zo gehaat geworden door zijn (eigenwijze) standpunten waarin hij volhardde, dat er in het Italiaanse establishment (van links tot rechts) genoeg mensen waren die hem dood wensten en in staat tot een moordcomplot konden zijn. De moordenaar zou slechts het werktuig zijn geweest. Pasolini, un delitto italiano uit 1995 is een filmisch essay over zijn laatste uren en dood.

Bij de Digitale Biblioheek der Nederlandse Letteren kun je gedichten van PPP vinden in een Nederlandse vertaling en daaronder de originele Italiaanse tekst. Vul daarvoor op de startpagina in het auteursveld de naam 'Pasolini' in. Ook zijn daar vijf tekeningen van hem te bewonderen. Op YouTube is veel materiaal te vinden, waaonder een aantal complete films. De foto is afkomstig van het artikel op Wikipedia. En vergeet ook onze eigenste IHLIA niet.