Alexander en Hans

De NVVE (Nederlandse vereniging voor een vrijwillig levenseinde) traditiegetrouw de “Week van de euthanasie”. De NVVE maakt zich sterk voor vrijheid van sterven en biedt haar 173.000 leden daarbij ondersteuning. Onder andere met wilsverklaringen: behandelverbod, euthanasieverzoek en volmacht medische beslissingen.

Op zondag 14 februari 2021 is via een livestream de première te zien van de documentaire Dokter Kees (met nagesprek) over de dilemma’s van euthanasie bij dementie. In de week erna vinden er gratis digitale lezingen over dit onderwerp plaats.

Samen sterven

De laatste jaren komt duo-euthanasie vaker voor. Beide personen moeten voldoen aan de wettelijke eisen. Er moet bij allebei sprake zijn van een vrijwillig en weloverwogen verzoek, uitzichtloos en ondraaglijk lijden en geen redelijke mogelijkheid om het lijden te verminderen. Hun euthanasieverzoeken worden in twee individuele trajecten behandeld. Ieders doodswens wordt door een eigen arts onderzocht en door een afzonderlijke tweede (meestal SCEN-)arts getoetst. Die artsen moeten ervan overtuigd zijn dat er geen sprake is van onderlinge beïnvloeding.

Alexander en Hans

In 2019 werden 17 paren op hetzelfde moment uit hun lijden verlost. Onder hen twee mannen die aangesloten waren bij het Roze Stadsdorp Amsterdam: Alexander van Doormaal en Hans Flemming. Ik kreeg van hen toestemming om hun verhaal en namen naar buiten te brengen.

Alexander en Hans waren lid van de NVVE en hadden om iemand gevraagd die op de dag van de euthanasie aanwezig zou zijn voor hand- en spandiensten: de deur openen voor de euthanasieverleners en voor de schouwarts, koffiezetten, de executeur waarschuwen en de begrafenisondernemer ontvangen. Omdat de mannen vlakbij mij woonden, kreeg ik als NVVE-vrijwilliger het verzoek contact met hen op te nemen. We bleken elkaar in 2017 te hebben ontmoet bij de eerste bijeenkomst van de buurtgroep Centrum-West van het Roze Stadsdorp.

Een halve eeuw samen

Op het moment van overlijden was Hans 80 en Alexander 72. Ze waren bijna een halve eeuw samen. Eerder had Hans een relatie met Niek Engelschman, die onder het pseudoniem Bob Angelo bekend werd als homoactivist en vanaf de oprichting 19 jaar lang het gezicht van het COC was. Hans kon smakelijk over die tijd vertellen. Hij werkte dertig jaar voor uitgeverij (Polak en) Van Gennep. Alexander had na studies Psychologie en Andragologie zijn bestemming in de makelaardij gevonden.

Twee samenwonende mannen, dat was in de jaren 70 nog niet vanzelfsprekend. Ze ondervonden veel weerstand en werden gepest. Alexander was -eufemistisch uitgedrukt- assertief. Hij liet geen loopje met zich nemen en reageerde fel op mensen die hem letterlijk of figuurlijk voor de voeten liepen. Getreiter in hun woonomgeving leidde herhaaldelijk tot conflicten en verhuizingen. Op hun laatste adres, aan een hofje in de Elandsstraat, voelden ze zich eindelijk thuis.

Dood paard

Alexander kon niet tegen onrecht. Een prijzenswaardige eigenschap die helaas grote problemen veroorzaakte toen beide mannen ernstig ziek werden. Ze werden in de gezondheidszorg geconfronteerd met soms ongelukkige communicatiestoornissen en ook aperte fouten. Alexander beet zich hardnekkig vast in het aan de kaak stellen van wat hij als misstanden had ervaren. Hans steunde hem gelaten, karakterologisch minder geneigd zelf actie te voeren. Een jarenlange strijd via klachtenprocedures volgde. Lichamelijk volledig verzwakt, maar geestelijk vol vuur was Alexander tot de dag van zijn overlijden daarmee bezig. Hij wilde absoluut nog een brief voor het Openbaar Ministerie afronden die na zijn dood effect moest sorteren. “Ik heb jarenlang het gevoel gehad aan een dood paard te trekken, maar zal de schuldigen laten merken dat ík straks als dood paard kan steigeren.”

Expertisecentrum Euthanasie

De mannen hadden geen vertrouwen meer in hun artsen en richtten daarom hun euthanasieverzoek aan het Expertisecentrum Euthanasie. Deze organisatie neemt verzoeken in behandeling als daarvoor geen behandelend artsen in beeld zijn. Alexander was met uitgezaaide prostaatkanker terminaal. Zijn situatie was uitzichtloos en hij leed ondraaglijk. Hans had nier- en beenmergkanker, maar kon nog (palliatief) behandeld worden. Dat wees hij af. Aan een val in een ziekenhuis had hij een dwarslaesie over gehouden, waardoor hij grotendeels verlamd was. Zijn lichamelijke situatie was ook in dat opzicht uitzichtloos. Aan het vooruitzicht dat Alexander spoedig zou sterven, leed hij ondraaglijk. Daarom wilde hij samen met Alexander heengaan. De artsen en de SCEN-artsen vonden dat beide mannen voor euthanasie in aanmerking kwamen.

Blokje om

Met lood in de schoenen ging ik twee uur vóór het geplande tijdstip van de euthanasie naar de Elandsstraat. Alexander was nog van alles aan het regelen. Hij plakte labels op boeken om ze een bestemming te geven. Hij schreef adressen op rouwkaarten voor buren. En hij legde me voor de zoveelste keer uit hoe ik bij vertrek alle lichten uit moest doen. Hans daarentegen was ontspannen en zelfs opgewekt. Hij keek vol verlangen uit naar de dood. Een kwartier voordat de artsen zouden arriveren, kreeg Alexander wat rust. Hij vroeg of ik een blokje om wilde gaan, zodat hij en Hans nog even alleen konden zijn.

Hand in hand

Na terugkeer ging alles snel. Vol bewondering keek ik hoe tactvol en vriendelijk het team van het Expertisecentrum Euthanasie de mannen benaderde. De vraag of ze hun leven nu echt wilden beëindigen, werd volmondig met ja beantwoord. Alexander en Hans zaten hand in hand naast elkaar in twee stoelen en bedankten elkaar liefdevol voor 50 jaar samen zijn. Ze waren helemaal klaar voor de dood die binnen enkele minuten na het toedienen van de medicatie intrad. Het wachten op de schouwarts duurde vrij lang, maar daarna werden alle formaliteiten snel afgewikkeld. De lichamen van Hans en Alexander werden vrijgegeven en ik kon de executeur bellen. Samen wachtten we op de begrafenisondernemer.

Goede dood

Het is een voorrecht als NVVE-vrijwilliger af en toe een steentje te kunnen bijdragen aan een goede dood, de letterlijke vertaling uit het Grieks van euthanasie. Hoe mooi is het dat euthanasie in Nederland wettelijk is geregeld en openlijk kan plaatsvinden.

Alexander en Hans, overleden op 22 november 2019